ଦିବ୍ୟ ଅନୁଭୂତି ପ୍ରକଟ କରିବା ନିଷିଦ୍ଧ | ସେ ଦିଗରେ ମୋର ପୁଞି ମଧ୍ୟ ସାମାନ୍ୟ | ଯେଉଁମାନଙ୍କର ବହୁତ ରହିଛି, ସେମାନେ କିଛି ବିବୃତ କରିପାରନ୍ତି | ସେତକର ବିଭୂତି ନଷ୍ଟ ହେଲେ ବି ସେମାନେ ଦରିଦ୍ର ହେବେ ନାହିଁ | ମୁଁ ସେ ଦିଗରେ ସେମିତି ଧନବାନ ନୁହେଁ | ତେବେ ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ସାନ୍ନିଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ଅନୁଭୂତି ଭାବରେ ଆମେ ଯାହାସବୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେଉଥିଲୁଁ, ଆଜି ତାଙ୍କ ତିରୋଧାନର ତେତିଶ୍‍ ବର୍ଷ ପରେ ସେସବୁ ଅସାଧାରଣ ବୋଲି ପ୍ରତ୍ୟୟ ହୁଏ | ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ : ନିଜ ଜନ୍ମଦିନରେ ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଉପଲକ୍ଷ୍ୟେ ତାଙ୍କ ସମୀପକୁ ଯିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇ ତାଙ୍କ କୋଠରୀ ଭିତରକୁ ପଶିଯିବା ମାତ୍ରେ ମୋର ଯାହା ମନେ ହେଉଥାଏ, ଆଜି ତା’ର ଭାବାନୁବାଦ ଏହିଭଳି : ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ, ଭବିଷ୍ୟତ ସମନ୍ନିତ ସମୟ-ପ୍ରବାହ ଯେମିତି ସେ କୋଠରୀ ବାହାରେ ଅଟକି ଯାଇଛି | ଭିତରେ ଉତ୍କଣ୍ଠା ନାହିଁ, ଉଦ୍ ବେଗ ନାହିଁ, ଭୟ ନାହିଁ | ରହିଛି ମହାକାଳର ଏକ ଅଜଣା ଦିଗ - ପ୍ରଶାନ୍ତ ଓ କରୁଣାସିଞ୍ଚିତ କାଳାତୀତ ପରିବେଶ | ଚେତନାର ଗୁଣ ପରିବେଶକୁ କେତେ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ, ତାହା ଥିଲା ତା’ର ମହତ୍ତମ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ |

ସେ ରହସ୍ୟ ବୁଝିବାକୁ ହେଲେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଯୋଗ-ଦର୍ଶନ ମନେ ରଖିବାକୁ ହେବ | ସୃଷ୍ଟି ମାୟା ନୁହେଁ, ଭଗବାନଙ୍କର ଏକ ଛଦ୍ମରୂପ | ଶ୍ରୀମା ଯେତେବେଳେ ସ୍ଥୁଳ ସାଂଗଠନିକ କର୍ମରେ ମନୋନିବେଶ କରୁଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ସ୍ୱୟଂସିଦ୍ଧ ଦିବ୍ୟ ଚେତନାରେ ଥାଇହିଁ ତାହା କରୁଥିଲେ, କାରଣ ସେ ଦିବ୍ୟଶକ୍ତିର ଅସଂଖ୍ୟ ଛଦ୍ମ ବା ସଂଗୁପ୍ତ ବିଚିତ୍ର ରୁପମାନଙ୍କ ସହହିଁ କାରବାର କରୁଥିଲେ | ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ କହିଲେ ତାଙ୍କ ଚେତନାରେ ସେ ସବୁକିଛି ସମ୍ଭାଳି ପାରୁଥିଲେ | ଆଉ ଟିକିଏ ଭିନ୍ନ ଭାଷାରେ କହିଲେ, ଛୋଟ ବଡ ସବୁ କାମ, ସବୁ ସମସ୍ୟା, ତାଙ୍କ ଚେତନାର ଅର୍ନ୍ତଭୁକ୍ତ | ତାଙ୍କ ସନ୍ତାନ ବା ଆଶ୍ରମର ଅନ୍ତେବାସୀମାନଙ୍କୁ ସେ ଶିଖାଇଥିଲେ, ସବୁ କର୍ମ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରାଯାଇପାରେ ସେତିକି କରିପାରିଲେ କର୍ମହିଁ ହେବ ସାଧନା | ସମଗ୍ର ସୃଷ୍ଟି ଯେହେତୁ ଭଗବାନଙ୍କର ହିଁ ଏକ କର୍ମ କୌଶଳର ପରିଣତି, କର୍ମ ଜରିଆରେ ଜଣେ ତାଙ୍କ ସହ ନିଜକୁ ସାମିଲ୍‍ କରିପାରେ | ସାଧାରଣ ଜୀବନରେ ଜଣେ ମାଆର ଦୁଇ ଶିଶୁ ପରସ୍ପର କନ୍ଦଳ କଲେ ଯେମିତି କାହାର କେତେ ଦୋଷ ସେକଥା ପ୍ରତି ପରୁଆ ନ କରି ଉଭୟଙ୍କୁ କୋଳେଇ ନେଇ ଶାନ୍ତ କରିପାରେ, ଶ୍ରୀମାଙ୍କ କରୁଣାର କୋଳରେ ପରସ୍ପର-ବିରୋଧୀ କେତେ ସଂସ୍କୃତି, କେତେ ଋଚି, କେତେ ସଂସ୍କାରର ମଣିଷ ସଂହତ ହୋଇ ରହିପାରୁଥିଲେ | ହଜାର ଲୋକଙ୍କ ଦଶ ହଜାର ଧରଣର ସମସ୍ୟା - ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧା, ଚୌକିରେ ଛାରପୋକଠୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଧ୍ୟାନ ଧାରଣା ଓ ସାଧନାର ଜଟିଳ ଗୁଢ଼ ସମସ୍ୟାସବୁ ପ୍ରତି ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଥିଲା ସମାନ | ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଦିବ୍ୟତା ସମ୍ପର୍କରେ ସାଧକମାନଙ୍କର କେତେ ପ୍ରଗାଢ଼ ଅଭିଜ୍ଞତା ରହିଛି | ସେସବୁର ବର୍ଣ୍ଣନା ଆପାତତଃ ଥାଉ | ତାଙ୍କର ସାମଜିକ ସ୍ଥୁଳ ଆଚରଣହିଁ ତାଙ୍କ ଅନ୍ୟନ୍ୟ ମହାନତାର ପରିଚୟ ଦେଇଥାଏ - ବର୍ଷ ପରେ ବର୍ଷ ସମାନ ଭାବରେ - କ୍ରମାଗତ ଅଧିକରୁ ଅଧିକସଂଖ୍ୟକ ସାଧକ, ସଂଧାନୀ ବା ଏପରିକି ତୁଚ୍ଛା କୌତୁହଳୀ ମଣିଷଙ୍କ ଉପରେ ସେ କରୁଣା ଢ଼ାଳି ଦେଉଥିଲେ | କାହାପ୍ରତି ନିଷ୍କରୁଣ ହେବା ଦୂରର କଥା, ସେ ବିରକ୍ତ ହେବାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ନାହିଁ | ଅଥଚ ଅଜ୍ଞାନତା ପ୍ରସୂତ, କେତେ କନ୍ଦଳ, କେତେ ଆକ୍ରମଣ ତାଙ୍କୁ ସହିବାକୁ ପଡ଼ିଛି |

ସ୍ଥୂଳ ଜଗତର କୋଳାହଳ, ଦେଖାସକ୍ଷାତ, କେତେ ଦେଶବିଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ରାଜାମହାରାଜା, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଠୁଁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆର୍ତ୍ତ, ଅର୍ଥାର୍ଥୀ ଅସଂଖ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଆପଣା ସମୀପକୁ ସ୍ୱାଗତ କରିବା ଭିତରେ ଶ୍ରୀମା ଅବ୍ୟାହତ ରଖିଥା’ନ୍ତି ତାଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ କର୍ମଧାରା - ଆପଣା ଭିତରେ ଅତିମାନସ ରୂପାନ୍ତର- ପ୍ରକ୍ରିୟା | ସୌଜନ୍ୟ, ସାମାଜିକତା ଓ ସଂଗଠନ ବଜାୟ ରଖି ସମାନ୍ତରାଳ ସେ ମହାଯୋଗର ସାଧନା - ତାହା ଏକ ଅକଳ୍ପନୀୟ ଶୃଙ୍ଖଳା | ପ୍ରଥମ ଧାରାର କର୍ମରେ ତାଙ୍କ ବିଧିବିଧାନ ପାଳନ କରିବା ଦିଗରେ, ତାଙ୍କ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କାରିବା ନିମନ୍ତେ ସେ ତାଲିମ ଦେଇ ତିଆରି କରିଥିଲେ ବହୁ ଯୋଗ୍ୟ ସହକାରୀ | କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଯୋଗ୍ୟତମ ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଦ୍ୱିତୀୟଧାରାର କର୍ମରେ ତାଙ୍କ ସହାୟତା କରିପାରି ନ ଥା’ନ୍ତେ | ଥରେ ଜଣେ ଅନୁଗତ ସନ୍ଧାନୀ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ, " ଆମେ ଆପଣଙ୍କଠୁଁ କେଉଁ ଯଥାର୍ଥ କଥା ଆଶା କରିପାରୁଁ ?" ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଉତ୍ତର: "ସବୁକିଛି |" ସଂଧାନୀ ପୁଣି ପଚାରିଲେ, "ଆପଣ ପୃଥିବୀରେ ଆପଣଙ୍କ କର୍ମ ସିଦ୍ଧି ପାଇଁ ଆମଠୁଁ ତଥା ମାନବଜାତିଠୁଁ କ’ଣ ଆଶା କରୁଛନ୍ତି?" ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଉତ୍ତର : "କିଛି ନୁହେଁ |" ପୁଣି ପ୍ରଶ୍ନ ହେଲା, "ଆପଣଙ୍କ ଦୀର୍ଘ ଆଭିଜ୍ଞତାରୁ ଆପଣ ଆମଠୁଁ ଓ ମାନବଜାତିଠୁଁ ଯାହା ଆଶା କରୁଥିଲେ ତାହା ଯଥେଷ୍ଟ ମାତ୍ରାରେ ପୂର୍ଣ ହୋଇଛି କି ?" ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଉତ୍ତର : "ଯେହେତୁ ମୁଁ କିଛିହିଁ ଆଶା କରି ନାହିଁ, ତେଣୁ ଏ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେଇ ପାରିବି ନାହିଁ |" ଅର୍ଥାତ ଏକ ନୂତନ ଚେତନାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏବଂ ନିଜ ଭିତରେ ସେହି ଚେତନାକୁ ନେଇ ନାନାଦି ଦୁରୂହ ପରୀକ୍ଷା-ନିରୀକ୍ଷାରେ ସେଥିଲେ ସଂପୂର୍ଣ ଏକାକୀ ଧ୍ୟାନରତ କର୍ମରତ ମହାଯୋଗୀ |

ଉତ୍ତର ଦୀର୍ଘ ହେବା ସ୍ୱାଭାବିକ | କିନ୍ତୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ସଂକ୍ଷେପରେ କହୁଛି | ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ନିଜ କହିବା ଅନୁସାରେ, ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କ ଅସ୍ତିତ୍ୱହିଁ ନାହିଁ | ତାଙ୍କ ବିନା ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଅପ୍ରକଟିତ | ଏଥିରୁ ଆମେ ବହୁକିଛି ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିପାରିବା, ଯଦି କଥାଟି ଉପରେ ଚିତ୍ତନିବେଶ କରିବା |ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଏକ ଚେତନା- ମାନବ-କଳେବରରେ ଏଯାଏ ସମ୍ଭବ ମହତ୍ତମ ଚେତନା | ସେହି ଚେତନାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଇବା ଦିଗରେ ଶ୍ରୀମା ହେଲେ ମହାଶକ୍ତି | ଏସବୁ ଅବଶ୍ୟ ଅନୁଭବ ଓ ଉପଲବ୍ଧିର କଥା | ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ରହସ୍ୟର ଅନ୍ୟ ଏକ ଦିଗକୁ ଆସିବା | ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସାଧନାର ଦୁଇ ପ୍ରଧାନ ମାର୍ଗ : ଯୋଗ ଓ ତନ୍ତ୍ର | ଯୋଗର ଦିଗଦର୍ଶକ ଯୋଗେଶ୍ୱର ପ୍ରଭୁ | ତନ୍ତ୍ରର ଦିଗ୍ ଦର୍ଶକ ପ୍ରକୃତି ବା ମହାଶକ୍ତି | ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ହେଲା ପୂର୍ଣଯୋଗ - ଯାହା ପ୍ରକୃତିର ବିଦ୍ୟାୟନ ବା ରୂପାନ୍ତର କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେବ | ତେଣୁ ସେ ଯୋଗରେ ଉଭୟ ଈଶ୍ୱର ଏବଂ ଶକ୍ତିର ସମନ୍ୱୟ ଲୋଡା |

ବର୍ତ୍ତମାନ ସାମାଜିକ ପର୍ଯାୟକୁ ଆସିବା | ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଯୋଗର ପଟ୍ଟଭୂମି ଭାରତବର୍ଷ; କିନ୍ତୁ ଏହା ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିର ବିବର୍ତ୍ତନୀ ଭବିଷ୍ୟତ୍‍ ସହ ସଂପୃକ୍ତ | ତେଣୁ ସେ ଦିବ୍ୟ ଯୋଯନାର ପ୍ରାଚ୍ୟ ପ୍ରଜ୍ଞା ଓ ପାଶ୍ଚ୍ୟାତ ପ୍ରତିଭାର ସମନ୍ୱୟ ଥିଅଲା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ | ଶ୍ରୀମା ପାଶ୍ଚ୍ୟାତ୍ୟର ମହତ୍ତମ ସଂସ୍କୃତିର ଓ ଜ୍ଞାନର ପ୍ରତିଭୂ | ପରିଶେଷରେ ଆମକୁ ମନେ ରଖିବାକୁ ପଡିବ, ଶ୍ରୀମାଙ୍କୁ ଆମେ ସ୍ଥୂଳ କଳେବରରେ ଦେଖିଛୁଁ; ତାଙ୍କ ଛବି ଦେଖିଛୁଁ | କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ଶ୍ରୀମା ଏକ ଦିବ୍ୟପ୍ରେମ; ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପି ଚେତନା ଭିତରେ କର୍ମରତ ଏକ ଦିବ୍ୟଶକ୍ତି | ଆମ ନିଜ ନିଜ ଚେତନା ଯେତିକି ମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଶାରିତ ହେଉଥିବ ଏବଂ ସେ ମହାଚେତନା ପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧାଶୀଳ ଓ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହେଉଥିବ, ଆମେ ସେତିକି ମାତ୍ରାରେ ତାଙ୍କ ପରିଚୟ ପାଉଥିବା | ସ୍ଥୂଳ ଜଗତରେ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାୟୀ କୃତିର ଅବଶ୍ୟ ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ | ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଆଶ୍ରମ, ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର, ଅରୋଭିଲ୍‍ - ଏସବୁ ପରିକଳ୍ପନା ଓ ଏସବୁର ରୂପାୟନ ବିଶାଳ, ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ | କିନ୍ତୁ ସମୂଦ୍ର ଉପରେ ଲହରୀ ଭଳି ଏସବୁ ସେ ସୀମାହୀନ ଚେତନାର ସଙ୍କେତ ଓ ସନ୍ତକ ମାତ୍ର |